Antioksidan etkili maddeler içeren bitkiler
Antioksidan etkili maddeler içeren bitkiler
Aserola (Malpighia spec.)
Ülkemizde tanınmayan, kuvvetli antioksidan etkili bitkisel drogların biridir. Orta ve Güney Amerika ile Hawaii ve bazı Afrika ülkelerinde yetiştirilir ve meyvelerine “Yerli Kirazı (Indian Cherry)” ya da “Barbados Kirazı” adı verilir. Bu meyveler (bilinen en) yüksek oranda C vitamini taşıyan droglardan birini oluşturur. Güçlendirici bazı içecek ve ilaçların yapımında kullanılır.
Havuç Çiçeği (Daucus carota)
Taşıdığı güçlü antioksidan etkili maddelerin (karotenoidler ve özellikle beta karoten) vücutta A vitaminine dönüştürülmesi nedeniyle çok değerli olan bir bitkisel kaynak Havuç (Daucus carota)tur. Memleketimizde farklı bazı kültür formlarının tarımı yapılmaktadır. Bunlardan özellikle Kara Havuç denen ve rengi kırmızı pancar gibi koyu olan bir form son yıllarda dış pazarlardan büyük ilgi görmektedir. Özellikle taşıdığı rengi oluşturan maddelerin (karotenoidler) bozulmadan elde ve konsantre edilmesi konusunda tarafımızdan yapılmış bazı teknik-endüstriyel çalışmalar bugün bu ürünü ihraç eden bazı işletmelerin işlem (proses) teknolojilerinde kullanılmaktadır. Artık Türkiye çapında pazarlanan ve Şalgam Suyu denen yararlı içeceğin rengini veren bu bitkidir. (Aslında şalgam suyu kırmızı renkli değildir). Yurt dışında özellikle yararlı, antioksidan etkili (üretilen gıdaları da koruyan) doğal besin boyası yapımı için büyük ilgi görmektedir. Bitkilerden elde edilen, ek bazı yararları da olan doğal gıda boyaları üretim konusu yurdumuzun maalesef ihmal ettiği, ancak büyük potansiyeli olan bir konudur.
Susam yağları
Isıl işlem görmeden, doğal içeriği korunarak elde edilmiş olan Susam yağları taşıdıkları antioksidan maddeler (sesamin, sesamol vb.) nedeniyle çok etkili ve değerlidirler. Susam, lesitin açısından da çok zengindir. Bu nedenle haricen masajlarda, ağrı giderici, romatizmal sorunları azaltıcı, cildi tahriş etmeden ve güneşin yıpratıcı etkisinden koruyarak bronzlaşmayı sağlayabilirken, dahilen de toksinlerden koruyucu olarak kullanılabilmektedir. Ancak yağın üretiminde kullanılan susamın ne olduğunun da, bu beklenen yararların sağlanabilmesinde büyük önemi vardır. Lesitini ve antioksidan içeriği zengin susamlar dünyanın muhtelif ülkelerinde Altın Susam (Türk altın susamı/Turkish golden sesami gibi) adıyla, diğer formlardan çok daha yüksek fiyatlarla işlem görmektedir. Susam işlendiğinde oluşan (yağda da olan) altın sarısı renk yüksek orandaki lesitin içeriğinden ileri gelir. İskender’in ordusunun kaliteli beslenmesini sağlamak amacıyla Anadolu susamından yapılmış tahinin kullanıldığı tarihi kayıtlarda geçmektedir. Ancak maalesef bu değerli susam hemen hemen tümüyle dış ülkelere (Japonya vb.) satılmakta olup, yurdumuzda çok daha ucuza (dörtte bir gibi) ithal edilen, lesitin oranı düşük ve antioksidan etkisi zayıf susamlar (ekonomik gerekçelerle) kullanılmaktadır. Susam yağları elde edilmeden önce susamın kavrulması yağdaki (ve tahindeki) susam kokusunu oluşturur. Ancak bu işlem yağın okside olmasını artırdığı için farmasötik ve kozmetik yağlar için uygun değildir. Masaj yağlarında kullanılan Susam yağının da (istenen yararlı sağlayabilmesi için) kozmetik kalitede olması gerekir.
Susam yağının doğal şartlarda ve katkısız helva yapımındaki yeri de çok önemlidir. Dayanıklı (çabuk bozulmayan) bir helva için antioksidan miktarı yüksek, kaliteli susam gerekir. Yağ ile sulu fazı (pekmezi) birleştiren bağlayıcı madde ise lesitindir. Ne yazık ki ülkemizde bu gibi maddece fakir, kalitesiz susamdan helva yapabilmek için içine katkılar (emülgatörler) eklendiğine tanık olmaktayız.
