Türk kültürünün eşsiz güzellikteki mimari eserleri ve folklorik değerleriyle bezenmiş Doğu Anadolu Bölgesi görülmeye değer güzellikte. Bölgede yer alan tarihi zenginlikler, çok sayıda uygarlığın izlerini taşıyor.
Doğu’nun zenginlikleri saymakla bitmiyor. Tarihi eserlerden doğal güzelliklere, insan dokusundan yerel renklere kadar herşey hayranlık uyandıracak özellikte.
Binlerce yıllık medeniyet izleri, bin bir tondaki rengin oluşturduğu kartpostal tadında doğa manzaraları, yöreye özgü coğrafyayla, kültürle örülmüş Doğu’nun sıcak insan dokusu…
Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye’nin en eski medeniyet kavimleri Urartulara, Hurrilere, Hititlere kadar uzanan tarih izleri ile dolu… Bölge yüksek dağ sıraları, plato, ova ve gölleri, dere ve nehir yataklarıyla mor, kahverengi, gri, sarı ve kırmızı renk tonlarıyla bütünleşen ve yöre kültürünün eşsiz güzellikteki mimari eserleri ve folklorik değerleriyle bezeli…
Doğu; öyle bir coğrafya ki tarihinde taşıdığı zenginlikleri topraklarına, dağlarına, göllerine ve insanlarına da taşımış. Kimler hüküm sürmemiş ki bu topraklarda yüzyıllar boyu. Her kavim, her uygarlık, tarih sahnesinden çekilirken sadece kimi eserlerini, yapılarını bırakmakla kalmamış yeryüzünün bu parçasına… Kültürünü, alışkanlıklarını, doğayla ilişkisini de armağan bırakmış sonraki nesillere…
Bu bölgedeki tarihi zenginlikler saymakla bitmiyor. Fakat, Doğu; tarihi eserler ve doğa güzellikleri demek değil sadece. İnsan dokusundaki sıcaklıkla, kültürler mozaiğinin en özgün renkleri bu topraklarda hayat bulmuş. Ahlat’taki İslam Mezarlığı’nda, Çifte Minareli Medrese’de, Halime Hatun Kümbeti’nde, İshak Paşa Sarayı’nda, Ani’de, Ağrı Dağı’nda ve Akdamar Adası’nda bu izleri görmek mümkün.
Kuzeydoğudaki sınır şehrimiz Kars’ta yer alan Ocaklı (Ani) 10. ve 11. yüzyıldan kalma mimari eserlerin bulunduğu tarihi bir kent, Ermeni Hristiyan inanışınca kutsal kabul ediliyor. 5165 metrelik zirvesiyle Ağrı Dağı, inançlar açısından ayrıca özellik taşıyor. Dini inançlara göre, insan neslinin yok olduğu Tufan’dan sonra Nuh’un gemisinin Ağrı Dağı’na oturduğu ve suların çekilmesiyle Nuh’un ve ailesinin dağdan bereketli Iğdır Ovası’na indikleri ve buradan da Anadolu’nun içlerine nehirler boyunca özellikle Fırat ve Dicle nehirleri boyunca nüfusları artarak yayıldıkları söylenegelmiş. Bu inanca göre Iğdır, ikinci insan neslinin çoğalarak dünyaya yayıldığı yer. Görkemli yapısıyla Doğubeyazıt’a yükseklerden bakan İshak Paşa Saray Kompleksi, 17. yüzyıl sonlarında Osmanlılar’ın Bölge Valisi İshak Paşa tarafından yaptırılmış. Van Gölü, Doğu Anadolu’nun güzellikler beldesi. Gölün güneydoğu sahillerinde yer alan Van Kenti aynı zamanda Urartu’ların başkentiydi. M. Ö. 1000 yıllarında Urartular tarafından yapılan Van Kalesi, devrinin canlı bir örneği olarak görülmeye değer bir eser.
Kale Mescidi, M.S. V. yüzyılda Bizanslılar tarafından yaptırıldığı tahmin edilen Erzurum Kalesi’nin iç kale kısmında yer alıyor. Kale Mescidi’nin XI. yüzyılda Türklerin eline geçen kaleye Saltukoğulları döneminde eklendiği düşünülüyor. Düzgün kesme taştan inşa edilen mescidin kubbeli bölümü külahlı bir örtüyle kaplı.
Gülşehir yakınlarındaki Açık Saray Harabeleri, tüf kayalara oyulmuş mekanları, kaya mezarları ve mantar biçimindeki peri bacaları ile önemli bir ören yeri.
Gülşehir’de bulunan mantar biçimindeki peri bacalarının başka yerde benzeri yok.
Nevşehir’e 20 km. uzaklıkta, Kızılırmak’ın güney kenarında yer alan antik adı ‘Zoropassos’ olan Gülşehir’in eski adı ise Arapsun. Damat İbrahim Paşa’nın Nevşehir’e yaptığı imarı, bir başka Osmanlı Sadrazamı Karavezir Mehmed Seyyid Paşa da Gülşehir’e yapmış, 30 haneli Gülşehir’i bir külliye ile donatmış. Külliye; cami, medrese ve çeşmeden oluşuyor. Osmanlı mimarisinin karakteristik özelliklerini taşıyan Karavezir Camii, iki renkli kesme taştan yapılmış, kare planlı ana mekanını kaplayan kubbe dört kemer üzerine oturtulmuş.
AÇIK SARAY HARABELERİ Nevşehir-Gülşehir yolu üzerinde, Gülşehir’e 3 km. uzaklıktaki Açık Saray Harabeleri, tüf kayalar içine oyulmuş sayısız mekanları, Roma Dönemi kaya mezarları, 9. ve 10 yüzyıla tarihlenen kaya kiliseleri ile önemli bir ören yeri. Bu ören yerinde bulunan mantar biçimindeki peri bacaları ünik. Karşı (St. Jean) Kilisesi Gülşehir’in hemen girişinde yer alan ve iki katlı yapının alt katında kilise, şarap mahzenleri, mezarlar, su kanalı ve görevlilere ait mekanlar, üst katında ise İncil’den alınmış sahnelerle süslenmiş kilise yer alıyor. Alt kata ait kilise, tek apsisli, haç planlı, haç kolları, beşik tonozlu. Merkezi kubbesi çökmüş. Süsleme açısından direk ana kaya üzerine kırmızı aşı boyası ile stilize hayvan, geometrik ve haç tasvirleri resmedilmiş. Üst kattaki kilise ise üç apsisli ve beşik tonozlu. İsa ve İncil siklusunu içeren kilisede sahneler bantlar içinde frizler halinde. Siyah zemin üzerine sarı ve kahverengi renkler kullanılmış. Niş tonozlarında ve cephelerinde bitkisel ve geometrik motifler tercih edilmiş. Batı ve güney duvarında Kapadokya Bölgesi’nde oldukça nadir olarak resmedilen son yargı sahnesi yer alıyor. Kilise, apsisinde yer alan yazıtına göre 1212 yılına tarihlendiriliyor.
Aksaray’a 40 km. uzaklıkta. Vadiye, Aksaray-Nevşehir karayolunun 11.km.’sinden sapılarak gidiliyor. Hasandağı’ndan çıkan bazalt ve andezit yoğunluklu lavların soğumasıyla ortaya çıkan çatlaklar ve çökmeler kanyonu oluşturmuş. Bu çatlaklardan yol bulan kanyonun bugünkü halini almasını sağlayan Melendiz çayına ilk çağlarda Kapadokya ırmağı anlamına gelen ‘Potamus Kapadukus’ denilmekteymiş. 14 km. uzunluğundaki Vadi Ihlara’dan başlıyor, Selime’de son buluyor. Vadinin yüksekliği yer yer 100 –150 m. Vadi boyunca kayalara oyulmuş sayısız barınaklar, mezarlar ve kiliseler bulunuyor. Bazı barınaklar ve kiliseler yeraltı şehirlerinde olduğu gibi birbirine tünellerle bağlantılı. Ihlara Vadisi jeomorfolojik özelliklerinden dolayı keşiş ve rahipler için uygun bir inziva ve ibadet yeri olmuş. Ihlara Vadisi kiliselerindeki süslemeler 6.yüzyılda başlayarak 13. yüzyılın sonuna kadar devam etmiş.
Vadi boyunca yer alan kiliseler iki gruba ayrılabilir. Ihlara’ya yakın olan kiliselerin duvar resimleri Kapadokya sanatından uzak, doğu etkisi taşıyor. Belisırma yakınında yer alanlar, Bizans tipi duvar resimleri ile süslü.
Ihlara Bölgesi’nde Bizans Dönemi’ ne ait bilinen kitabelerin sayısı oldukça az. Belisırma köyüne 500m. uzaklıktaki St. Georgios (Kırkdamaltı) Kilisesi’nde Selçuklu Sultanı II. Mesud (1282 -1305) ve Bizans İmparatoru II.Andronikos’ un adlarını içeren 13. yüzyıla ait fresk üzerine yazılmış bir kitabe bulunuyor. Bu kitabe, bölgeyi ellerinde bulunduran Selçuklular’ın hoşgörülü yönetiminin varlığını kanıtlamakta.
Ihlara Vadisi’nde yer alan ve resimleri en iyi korunmuş olan kiliseler Ağaçaltı, Pürenliseki, Kokar, Yılanlı ve Kırkdamaltı Kiliseleri.
Ihlara Vadisi bir yerleşim yeri olmaktan çok bir dini merkez olarak ön plana çıkmış. Kayaların her iki yanına oyulmuş 100 kadar kilise, görenleri hayretler içinde bırakıyor. Bu kiliselerin çoğunun ikinci yüzyılda oyulduğu düşünülürse, nitelikleri daha iyi ortaya çıkar.
Dönemin din anlayışını tasvirleriyle ve mimarisiyle canlandıran, freskli veya fresksiz tek ve çift nefli kapalı veya açık Yunan haç planlı ve de şapel biçimli kayaya oyulmuş çok sayıda kilise, vadinin dik yamaçlarında sağlı sollu yer alarak ortadan akan Melendiz Çayı’nın sularıyla bütünleşmekte. Vadi, doğal yapısı itibarıyla 9. yüzyıldan itibaren keşişler ve rahipler tarafından çok uygun bir inziva ve ibadet yeri olarak, savaş döneminde ise gizlenme, korunma yeri olarak kullanılmış. Vadide yer alan kiliselerde Haz. İsa’nın doğumu, müjde, ziyaret, Mısır’a kaçış, son yemek gibi konuların işlendiği freskler bulunuyor.
Ihlara Vadisi, izole edilmiş konumu nedeniyle Hristiyan din adamları için mistik bir merkez ve gizlenme yeri olarak kullanılmış.
Melendiz çayı boyunca uzanan eski adı “Peristremma” olan 14 km. uzunluğundaki Ihlara Vadisi, 70-80 metre yüksekliğinde yer yer 40-50 metre genişliğinde bir kanyon.
AĞAÇALTI KİLİSESİ
Haç planlı, kubbeli haç kolları beşik tonozlu, üç apsisli bir kilise. Ana apsis ve güney yan apsis yıkılmış. Kiliseye giriş yıkık olan bu ana apsisten. Girişin tam karşısındaki duvarda yer alan St. Daniel tasviri nedeniyle bu adla da anılıyor. Beyaz zemin üzerine kırmızı, gri ve sarı renkler kullanılmış, kuzey haç kolu tonozu oldukça zengin bitkisel ve geometrik motiflerle süslenmiş.
Kilise İkonoklastik Dönem öncesine ya da 9.- 11. yüzyıllar arasına tarihlendiriliyor.
KOKAR KİLİSE
Tek nefli ve Beşik tonozlu olan kiliseye bugün yıkılmış olan apsisinden girilebiliyor. İhtiyaç nedeniyle kayanın iç kısımlarına doğru oyularak cenaze salonu nefe ilave edilmiş. Süslemelerin tonuna gri renk hakim. Oldukça iyi korunmuş olan tonozda büyükçe bir haç motifi var. Haç motifin ortasında yer alan kare çerçeve içindeki el motifi üçlü kutsama işareti. Çerçevesinde ise oldukça zengin dört alana ayrılmış geometrik bezemeler yer alıyor. Kilise 9.yüzyılın sonlarına tarihlendiriliyor.
Ağaçaltı Kilisesi kırmızı rengin hakim olduğu geometrik süslemeleri ile ünlü.
Nevşehir – Kırşehir yolu üzerinde Nevşehir’e 45 km. uzaklıkta olan kasabaya adını veren Hacı Bektaş-ı Veli, bugün İran sınırları içerisinde yer alan Horasan’ da 13.yüzyılda dünyaya gelmiş bir Türk dervişi.
Gülşehir’de bulunan mantar biçimindeki peri bacalarının başka yerde benzeri yok.
Hacı Bektaş ilk eğitimini dönemin ünlü düşünürü Ahmet Yesevi’den almış. Hacı Bektaş’ın o yüzyıllarda Türkler’in doğudan batıya göçlerini izleyerek Anadolu’ya gelişi, Anadolu Selçukluları’nın siyasi ve iktisadi düzenlerinin bozulduğu, yönetimde bölünmelerin ortaya çıktığı bir devreye rastlıyor. Hacı Bektaş bu dönem de şehir şehir, köy köy gezerek Türk birliğinin sağlanması, Türk gelenek ve göreneklerinin İslam inancıyla birleşmesi için çaba harcamış. Eski adı Sulucakara-höyük olan ilçede kurduğu okulda öğrenciler yetiştirmiş. Türk dili ve kültürünün yabancı etkilerden ve her türlü yozlaşmadan korunması için çalışmış. İlçe merkezinde yapılan kazılar sonucunda Eski Tunç Çağı, Hitit, Frig, Helenistik ve Roma Dönemi’ne ait ele geçen eserler Hacıbektaş Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.
HACIBEKTAŞ-I VELİ MÜZESİ
İçinde HacıBektaş-ı Veli’nin ve Balım Sultan’ın Türbeleri’ nin bulunduğu külliyede cami, çamaşırhane, hamam, aş evi, konuk evi ve çeşmeler yer alıyor. Müze olarak ziyarete açılan külliye birbiri ardına sıralanan üç avludan ibaret.
1.Avlu (Nadar Avlusu): Büyük, kemerli bir kapı ile avluya girilir. Hemen sağda 1902 yılında inşa edilmiş ‘ Üçler Çeşmesi’ yer alır. Aynı avlu içinde çamaşırhane ve hamam da bulunuyor.
2.Avlu (Dergah Avlusu): Buraya ‘Üçler Kapısı’ olarak adlandırılan, bir kapı vasıtasıyla girilir. Kapının hemen sağında 1554 tarihinde yaptırılan 1875 yılında Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın kızı tarafından Mısır’dan gönderilen aslan heykelinin yerleştirilmesinden sonra ‘Aslanlı Çeşme’ adını alan çeşme bulunuyor. Bu avluda Osmanlı Sultanı II. Mahmut zamanında yaptırılan bir cami, dergaha gelen misafir ve yolcuların karşılandığı Konuk Evi ve Aş Evi yer alır. Meydan Evi’nin bitişiğindeki Kiler Evi’nin alt katında dergahın kıymetli eşyaları ve yiyecekleri depo edilmiş.
3. Avlu (Hazret Avlusu): Altılar kapısı ile girilir. Girişte hasbahçe, sağ tarafta derviş ve baba mezarları bulunuyor. Karşı tarafta Selçuklu mimarisi özelliklerini arz eden ve Orhan Gazi zamanında yaptırılan Hacı Bektaş Veli Türbesi yer alıyor. Türbe’ye Selçuklu motiflerinden oluşan mermer bir kapı ile giriliyor. Hacı Bektaş’ın inzivaya çekildiği Çilehane ve Kırklar meydanı bu bölümde. Hacı Bektaş’ın yeşil sandukalı türbesi, yeşil puşide ve çeşitli şamdanlarla donatılmış, kalem işi süslemeler ve yazı motifleriyle süslenmiş.
Kırklar Meydanı’nın doğusunda Horasan Erleri’nin mezarları, batı tarafta çelebilere ait olduğu söylenen mezarlar ile Güvenç Abdal’ın türbesi bulunuyor. Hazret Avlusu’nun sağında 1519 yılında yaptırılan Hacı Bektaş’tan sonra gelen Balım Sultan Türbesi yer alır.
KOZAKLI Nevşehir’ in yaklaşık 100 km. kuzeyinde yer alan Kozaklı’nın eski adı Hamamorta. Sağlık turizmi açısından önemli bir yere sahip Kozaklı kaplıcaları, Batı Alman Kaplıcaları Birliği sınıflamasına göre sodyumlu, kalsiyumlu, klorlü olup A ve C grubu şifalı sular grubuna giriyor.
Kozaklı kaplıcalarından iltihaplı olmayan romatizmal hastalıkların, kireçlenmelerin, cilt hastalıklarının, kronik iltihaplı kadın hastalıklarının, damar sertliklerinin, mantar hastalıklarının tedavisine iyi geldiğine inanılıyor.
Elazığ, Doğu Anadolu’da Harput Kalesi’nin bulunduğu tepenin eteğinde kurulmuş bir kent.
Harput Kalesi’nin sol tarafında yer alan Süryani Kilisesi’nin inşa tarihi M.S. 179’dur. Bu kilise, Kızıl Kilise, Süryani ve Yakubi Kilisesi adlarıyla da anılmakta.
Tarihi kaynaklara göre Harput’un en eski sakinleri M.Ö. 2000 yıllarından itibaren Doğu Anadolu’ya yerleşen Hurriler. Harput ve çevresi, 1071 yılındaki Malazgirt savaşından sonra Türkler’in eline geçmiş. Osmanlı Dönemindeki ilk adı Mezra olan kent, Sultan Abdülaziz zamanında geliştiği için Mamuret-ül Aziz (Aziz’in yaptırdığı kent) adını almış. Halk diline Elaziz olarak geçen bu isim, 1937 yılında önce Elazık sonra da bugünkü söylenişiyle Elazığ adını almış.
HAZAR GÖLÜ
Hazar Gölü, Elazığ’a 22 km. uzaklıkta, Hazar Baba ve Astar Dağları arasına sıkışmış tektonik bir göl. İki plajı Mavi Bayrak sahibi olan Hazar Gölü kıyılarında her tür su sporu ve balık avcılığı yapılabiliyor. Çevresinde çeşitli konaklama tesislerinin sıralandığı Göl’de, bir de batık kent tespit edilmiş. Kilise Adası civarından başlayan batık kentin Sivrice’ye kadar uzandığı düşünülüyor. Çalışmalar halen devam ediyor.
Buzluk Mağarası, jeomorfolojik yapısı nedeniyle yaz aylarında sarkıtlar ve dikitler halinde buzlar oluştururken, kış aylarında ise tam tersine sıcak hava oluşturuyor. Yöre halkı tarafından mağarada oluşan buzun bazı hastalıkların tedavisinde etkili olduğuna inanılıyor. Bölgede meydana gelen büyük bir çöküntü ile çevresinde bulunan kayaların üst üste yığılmasıyla oluştuğu sanılan mağara tarihinin Urartular’a kadar uzandığı, Harput’un tarihinden daha eski olduğu sanılıyor.
KEBAN BARAJ GÖLÜ
Türkiye’nin en büyük yapay gölü. Göl’de su sporları ve balık avcılığı da yapılıyor. Yeşil alanlar ve çeşitli dinlenme tesisleri ile çevrelenmiş gölde yürüyüş ve park alanları da mevcut.
Elazığ, Doğu Anadolu’yu Batıya bağlayan bir kavşak noktası. Elazığ, demiryolu ile doğu ve batıya illerine bağlanıyor. Elazığ Havaalanı’na uçak seferleri düzenlenmekte.
HARPUT KALESİ (SÜT KALESİ)
Tarihi Harput şehrinin güneydoğusunda Elazığ ovasına egemen bir konumda bulunan kale, Urartular döneminde inşa edilmiş. Kalenin Roma, Bizans ve Arapların eline geçtiği tarihi belgelerde mevcut. Kale hakkında çeşitli efsaneler anlatılıyor. Bir rivayete göre kalenin yapımı sırasında su yerine süt kullanıldığı, bu nedenle Harput Kalesi’nin Süt Kalesi olarak da anıldığı söyleniyor.
Van; Akdamar Kilisesi, “kaleler kenti” olarak anılmasını sağlayan kaleleri, dünyaca ünlü kedisi, Gölü ve pek çok turizm aktivitesine olanak veren coğrafyası ile Doğu’nun en önemli turizm merkezlerinden biri.
Van ve çevresi, coğrafya bakımından önemli bir konuma sahip olduğu için, çok eski dönemlerden beri birçok uygarlığın izlerini üzerinde barındırmış. Urartu Medeniyeti’ne başkentlik yapan Van, bugüne değin, Hurriler, Hititler, Persler, Medler, Selçuklular, Osmanlılar gibi birçok kültüre ev sahipliği yapmış.
Van bölgesi göller bakımından da önemli bir bölge. İrili ufaklı birçok gölden başka Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü de bu bölgede yer alıyor. Ayrıca Van’a 20 km. uzaklıkta, doğal plajları ve yeşilliği ile hoş görünümlü Edremit, yeşillikler arasında doğal plajları ile Gevaş, Van’a 80 km. uzaklıkta, iki çayın birleştiği yerde bir vadi içerisinde ormanlık, hoş manzaralı Çatak ile Van Gölü’nün sahilinde Süphan Dağı karşısında doğal plajları ve meyve bahçeleri ile ünlü Amik gezilecek yerlerden.
Murtuğa (kahvaltılık), cacık (kahvaltılık), ilitme, ekşili, senseger gibi yemek türlerinin yanı sıra Van otlu peyniri yöreye özgü lezzetlerden. Ayrıca, Van gölünden çıkarılan Van balığının (inci kefali) tadına mutlaka bakmalısınız. Hala geleneksel yaşamın önemli bir parçası olarak, Van’da kadınlar, mavi, kırmızı ve beyaz örneklerle harikulade kilimler dokuyor. Kentteki galerilerden bu halı ve kilimlerden satın alabilirsiniz.
Yöresel ot çeşitleri ve değişik malzemelerle zenginleşen Van mutfağı, bölgenin en dikkat çekici lezzetlerine sahip.
Van’a büyük şehirlerin otobüs seferleri düzenlenmekte. İstanbul-Van 1642 km, Ankara-Van 1237 km. Otobüs terminali kent merkezine 4 km. uzaklıkta. Terminale ulaşım minibüsle sağlanıyor. Van’a demiryolu ile ulaşabilirsiniz. Tren istasyonu şehre yaklaşık 5 km. uzaklıkta. İstasyona minibüslerle ulaşabilirsiniz. Havaalanı il merkezine yaklaşık 7 km. uzaklıkta. Ulaşım minibüs ve THY’ na ait servis araçlarıyla yapılıyor.
ÇARPANAK ADASI Çarpanak Adası, Van Gölü’nün kuzeydoğusunda bulunuyor. Adada yer alan Ctouts Manastırı, bir efsaneye göre (Kutsal Haç, Saint Hripsime, Saint Gregorie, Saint Jean) dörtlü koruyucu için yapılmış. Manastırda bir kilise, bir melek şapeli, kütüphane, misafirhane, keşiş odaları ve mezarlıklar yer alıyor. 1918 yılında terk edilen manastırın kilisesi görülebilir durumda.
Çarpanak Adası, tarihi eserlerinin yanı sıra kuş göç yollarının da Anadolu’daki son durağı. Ada aynı zamanda martı üreme merkezi. Nisan ve mayıs aylarındaki kuş çeşitliliğini izlemek üzere dünyanın dört bir yanından kuş gözlemcileri adaya geliyor.
EDREMİT Van’a 18 km. uzaklıktaki Edremit, Van Gölü’nün Güney-Güneydoğu kıyı şeridi boyunca uzanıp masmavi gölün önünde bir yeşil örtü gibi duruyor. Tarihi Dukaya Höyüğü, Urartular döneminden kalma Hatti Çiviler (Çivi Yazıları), Kadenbastı mevkiinde Kız Damı (Dev Damı) Surlar ve Savacak Şelalesi, yine Elmalık mahallesinde bulunan Hazine Piri (Hazine Kapısı), Harbedar (Harebe Köyü) görülmeye değer yerler.
Bir tür olarak koruma altına alınan egzotik Van kedisi sık beyaz tüyleri ve biri mavi, diğeri yeşil olan gözleri ile ünlü.
AH TAMARA! Eski çağlarda Akdamar Adası’nda yaşayan keşişler, adaya kimsenin çıkmasına izin vermez, kendi küçük kapalı topluluklarında bir arada yaşarlarmış. Adanın ahalisi arasında güzelliği dillere destan Tamara adında bir de kız yaşarmış. Ada çevresindeki köylerden bir genç, bir gün çok merak ettiği adaya yüzerek ulaşmış ulaşmasına ama Tamara’yı görünce yıldırım çarpmışa dönmüş. Tamara da aynı duyguları besleyince iki genç birbirine aşık olmuş. Tamara fenerle delikanlıya işaret verip, ışığa doğru yüzerek adaya ulaşmasına sağlıyor ve iki genç gizlice buluşuyorlarmış. Bu aşk böylece sürüp giderken Tamara’nın arkadaşı, baş keşişin kızı biraz da kıskançlıktan Tamara’nın sırrını babasına söyleyivermiş. O gece gölde tehlikeli bir fırtına çıkmış. Gölü tehlikeli gören Tamara sevgilisine fener yakıp, haber vermemiş. Baş keşiş de fırsatı kaçırmamış ve kıyıya yaklaşıp bir fener yakmış. İşareti gören genç atlamış suya. Genç fenere doğru kulaç atar, keşiş feneri adanın etrafında döndürür dururmuş. Sabaha kadar dönüp durmuşlar. Genç yorgunluktan bitap düşmüş, dalgalarla mücadele edemez olmuş ve dibe doğru giderken “Ah Tamara!” diye bağırmış. Çığlığı duyan Tamara koşmuş bakmış ki sevdiği yitip gidiyor dalgaların arasında. Durumu anlayınca o da kaldırıp atmış kendini sulara. İki sevgilinin cansız bedenleri Van Gölü’nün dalgalarında birbirine kavuşmuş. Adaya o günden sonra “Ah Tamara” denmeye başlanmış, zamanla Akdamar’a dönüşmüş.
Van Gölü, Doğu’nun denizi olarak anılıyor. Gerçekten de 3765 kilometrekarelik yüzölçümü ile küçük bir deniz.
VAN GÖLÜ Van iline adını veren Van Gölü Türkiye’nin ve dünyanın en büyük soda gölü (3765 km2). Dört tarafı yüksek dağlarla çevrili Van Gölü’nün içinde Akdamar, Adır, Çarpanak, ve Kuş Adaları olmak üzere 4 ada bulunuyor. Tarih boyu Yüksek Deniz, Nairi Denizi ve Yukarı Deniz dendiği gibi Deryaçe (Küçük Deniz) adını da almış. Sabunsuz köpük veren Van Gölü’nde yöre kadınları hiçbir temizlik maddesi kullanmadan çamaşır yıkar. Sahil boyunca yapılaşma ile bozulmamış koylar, yeşil bitki örtüsüyle sarılmış kıyılar görülmeye değer.
Akdamar Kilisesi’nden duvar detayları.
AKDAMAR ADASI Van Gölü’ndeki adalardan en büyüğü olan Akdamar Adası, üzerindeki kilisesi ile ünlü. 900’lü yılların başında Kral Gagik tarafından yaptırılmış olan kilise, taş işçiliğinin en seçkin örneklerinden. Kutsal Haç adına Vaspurakan Kralı I. Gagik tarafından Keşiş Manuel’e yaptırılmış. Kilisenin figürlü repertuarı oldukça zengin.
İncil ve Tevrat’tan alınmış çeşitli sahnelerin bulunduğu kilise duvarlarında Yunus Peygamber’in denize atılması, Hz. Meryem ve kucağında İsa, Adem ile Havva’nın Cennet’ten kovulması, Hz. Davut ile Kral Goliat’ın mücadelesi Samson Filistinli ikilisi, ateşte üç İbrani genci, Aslan ininde Daniel sahneleri yer alıyor. Zengin hayvan, asma sarmaşıkları ve çeşitli figürler görmek mümkün. Akdamar Adası’na Gevaş iskelesinden motorlar çalışıyor.
HALİME HATUN KÜMBETİ Selçuklu mimarisinin izlerini taşıyan Halime Hatun Kümbeti, 1358 yılında Karakoyunlular tarafından yapılmış. Çevresinde tarihi bir mezarlık mevcut. 14. yüzyıl ile 17. yüzyılları arasında kullanıldığı sanılan mezarlıktaki mezar taşları sıra dışı.
VAN KALESİ Şehir merkezine 5 km. uzaklıktaki Van Kalesi, Urartu kalelerinin en görkemlilerinden. M.Ö. 9. yüzyılda Lutupri’nin oğlu I. Sarduri tarafından yaptırılmış.
Büyük bölümü ayakta kalan kalenin kuzeybatı ucundaki Sardur burcunda I. Sarduri’ye ait olan, Asur çivi yazısı ile yazılmış, bilinen en eski Urartu yazıtı bulunuyor. Kalenin diğer önemli bir yapısı, I. Agrişti’ye ait olan kaya mezarı ve hemen yakınındaki kaya üzerinde bulunan Urartular’ın günümüze ulaşan en uzun yazıtı olan “Horhor Yazıtları”. Ayrıca kalenin kuzey yamacında II. Sarduri’nin açık hava tapınağı (Analı-Kız), Kale içinde Menau ve Sarduri’ye ait mezar odaları, mağaralar, su sarnıçları ve çeşitli odalar bulunuyor. Kalenin güneyinde ise eski şehrin kalıntıları mevcut.
SAINT THOMAS MANASTIR KİLİSESİ Manastır, Altınsaç Köyü’nün 5 km. kuzeybatısında Van Gölü’ne bakan bir vadinin yamacına kurulmuş. Havarilerden Aziz Thomas’a ait kutsal eşyaların saklanması amacıyla yapılan manastır, 18. yüzyıl sonlarında yağmalanmış.
ADIR KİLİSESİ Van Gölü üzerindeki Adır Adası’nda yer alan Adır Kilisesi 1305 yılına tarihlendiriliyor. Daha sonra 1621 yılında, yapıya Aziz Georges Kilisesi eklenmiş. Van İskelesi’nden kiralanacak teknelerle adaya ve kiliseye ulaşabilirsiniz.
ÇAVUŞTEPE Van´ın 26 km. güneydoğusundaki Çavuştepe Kalesi´ni Urartu Kralı II. Sarduri kurmuş. Yapı, Yukarı Kale ve Aşağı Kale olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Yukarı Kalede Haldi Tapınağı, Aşağı Kalede depo binaları, saray, mahzenler ve Urartu tanrısı İrmusi´nin tapınağı bulunuyor.
URARTU SULAMA KANALLARI Keşiş Gölü´ndeki sulama tesisleri Rusahinili´nin kurucusu II. Rusa tarafından yaptırılmış. M.Ö. 700’de Toprakkale´ye taşınan başkente su sağlamak amacıyla 2544 metrelik Erek Dağı´nın üzerindeki barajlar sağlamlaştırılmış ve yenileri eklenmiş. Günümüzde Faruk Bendi olarak bilinen baraj geç Roma dönemine ait.
MURADİYE ŞELALESİ Van-Doğubeyazıt yolu üzerinde bulunan Muradiye Şelalesi, dinlenme tesisleri ve mükemmel manzarası ile bölge halkının sık sık ziyaret ettiği bir doğa harikası.
KAVUNUN ANAVATANI Rus bilgini Shutavsky’ye göre kavunun anavatanı Van. 16. yüzyılda İtalya’ya gönderilen ve Papa Cantaluppi’nin çiftliğinde yetiştirilmesi sebebiyle “Cantalup” adıyla ünlü olan turuncu renkli, ince kabuklu, ananas kokulu kavunun ilk kez Van’da yetiştiği iddia ediliyor.
HOŞAP KALESİ Van-Hakkari Karayolu´nun 60’ıncı kilometresindeki kale, Urartular döneminde yapılmış, daha sonra Mahmudi beylerinden Sarı Süleyman tarafından 1649´da sağlamlaştırılmış. Gözetleme kulesi, surları, burçları, beden duvarları, mescit, fırın, zindan seyir köşkü, harem, selamlık ve orijinal demir kapı kanatları kalenin önemli yapıları.
Kalenin girişindeki damla şeklindeki armanın her iki tarafında zincire bağlı aslan kabartması bulunuyor.
SÜPHAN DAĞI Doğu Anadolu’da Van gölünün kuzeyinde Adilcevaz – Erçiş ve Patnos arasında yükselen Süphan Dağı, sönmüş bir volkan. 4058 metrelik yükseltisiyle heybetli zirvesi buzul bir örtü ile kaplı. Aynı zamanda Anadolu’nun üçüncü yüksek doruğu olan Süphan Dağı’na tırmanmak için en uygun zaman Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül ayları. Genellikle doğu yüzünden tırmanış yapılan Süphan’a doruk tırmanışı Aydınlar köyünden başlıyor. Buraya 6-7 km. uzaklıkta ve 2500 m. yükseklikte Şekerpınarı ya da Süphan yaylasında kamp kurulup, doruğa tırmanış ve dönüş, 8-10 saatlik bir zaman alıyor.
